دانه قهوه، بذر درخت قهوه است که پس از فرآوری و برشته شدن به نوشیدنی معروف قهوه تبدیل میشود. قهوه یکی از پرمصرفترین و محبوبترین نوشیدنیهای جهان است که تاریخچه طولانی و جالبی دارد و در فرهنگها و کشورهای مختلف جایگاه ویژهای دارد. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، فرآیند تولید، انواع و ویژگیهای دانه قهوه میپردازیم.
تاریخچه قهوه
تاریخچه قهوه به حدود قرن نهم میلادی بازمیگردد. اولین گزارشها از مصرف قهوه به منطقه کافا در اتیوپی اشاره دارد، جایی که افسانهها حاکی از کشف دانههای قهوه توسط یک چوپان به نام کالدی است. کالدی مشاهده کرد که بزهایش پس از خوردن دانههای گیاهی خاص، انرژی و شادابی بیشتری داشتند. این گیاه بعدها به یمن و سایر مناطق خاورمیانه منتقل شد و در آنجا به عنوان نوشیدنی مذهبی و دارویی مورد استفاده قرار گرفت. در قرن پانزدهم، قهوه به ترکیه، مصر و شمال آفریقا راه یافت و سرانجام در قرن هفدهم به اروپا و بقیه جهان رسید.
فرآیند تولید قهوه
فرآیند تولید قهوه از مرحله کشت درخت قهوه تا آمادهسازی دانهها برای برشته شدن، شامل مراحل متعددی است:
کاشت و برداشت:
درختان قهوه معمولاً در مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری با ارتفاعات بالا کشت میشوند. دو نوع اصلی درخت قهوه عبارتند از عربیکا و روبوستا.
برداشت قهوه معمولاً به دو روش انجام میشود: چیدن دستی و چیدن ماشینی. روش دستی که دقیقتر و پرهزینهتر است، برای برداشت دانههای با کیفیت بالاتر استفاده میشود.
فرآوری دانهها:
پس از برداشت، دانههای قهوه باید از میوههای قهوه جدا شوند. این کار به دو روش خشک و مرطوب انجام میشود.
در روش خشک، میوههای قهوه در آفتاب خشک میشوند تا پوست و پالپ از دانهها جدا شوند.
در روش مرطوب، دانهها در آب خیسانده میشوند تا پوست و پالپ از دانهها جدا شوند.
خشک کردن و پوستگیری:
پس از فرآوری مرطوب یا خشک، دانههای قهوه باید به خوبی خشک شوند تا میزان رطوبت به حدود 10-12 درصد برسد.
سپس دانههای خشک شده از پوسته داخلی (پارچمنت) جدا میشوند.
درجهبندی و بستهبندی:
دانههای قهوه پس از پوستگیری بر اساس اندازه، وزن و کیفیت درجهبندی میشوند.
سپس دانههای درجهبندی شده بستهبندی و برای برشته شدن به کارخانهها ارسال میشوند.
برشته کردن دانههای قهوه
برشته کردن یکی از مهمترین مراحل آمادهسازی دانههای قهوه است که به طعم و عطر نهایی قهوه تأثیر زیادی میگذارد. فرآیند برشته کردن در دماهای بالا و به مدت زمان مشخصی انجام میشود تا دانهها به رنگ و طعم مطلوب برسند. برشته کردن به سه نوع اصلی تقسیم میشود:
برشته روشن:
دانههای قهوه تا زمانی که به رنگ قهوهای روشن درآیند برشته میشوند. این نوع برشته کردن طعم ملایمتر و اسیدیته بیشتری دارد.
برشته متوسط:
دانههای قهوه تا رنگ قهوهای متوسط برشته میشوند. این نوع برشته کردن تعادل خوبی بین طعم و اسیدیته دارد.
برشته تیره:
دانههای قهوه تا رنگ قهوهای تیره برشته میشوند. این نوع برشته کردن طعم قویتر و تلختر دارد و اسیدیته کمتری نسبت به انواع دیگر دارد.
دانه قهوه با تاریخچهای طولانی و فرآیندی پیچیده از کشت تا آمادهسازی، نقش مهمی در فرهنگها و اقتصادهای جهان ایفا میکند. انواع مختلف دانههای قهوه و روشهای مختلف برشته کردن و تهیه آن، تجربههای متنوعی از طعم و عطر را برای علاقمندان به ارمغان میآورد. علاوه بر این، قهوه با خواص و فواید متعدد سلامتی خود به یکی از محبوبترین نوشیدنیهای جهان تبدیل شده است.